Γυναικολόγος - Ρώτας Μιχάλης | Πολυκυστικές ωοθήκες

Πολυκυστικές ωοθήκες

1892

page-template,page-template-full_width,page-template-full_width-php,page,page-id-1892,bridge-core-1.0.7,translatepress-en_GB,ajax_fade,page_not_loaded,,qode-title-hidden,qode_grid_1300,hide_top_bar_on_mobile_header,qode-theme-ver-18.2.1,qode-theme-bridge,qode_header_in_grid,wpb-js-composer js-comp-ver-6.0.5,vc_responsive

ΠΟΛΥΚΥΣΤΙΚΕΣ ΩΟΘΗΚΕΣ

Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (Polycystic Ovary Syndrome, PCOS) είναι μια κατάσταση που επηρεάζει τον κύκλο μιας γυναίκας, τις ορμόνες της, τη γονιμότητα, αλλά και την εμφάνισή της.

Το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών είναι μια από τις συχνές αιτίες υπογονιμότητας. Οι ασθενείς με το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών έχουν πολλές μικρές κύστες στις ωοθήκες τους, οι οποίες προκύπτουν από τη διακοπή της φυσιολογικής πορείας του κύκλου (ανάπτυξη και ωρίμανση ενός ωοθυλακίου, ωορρηξία). Η ωοθήκη τότε μεγεθύνεται και παράγει μεγάλες ποσότητες ορμονών (ανδρογόνα και οιστρογόνα), οι οποίες, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι δε γίνεται ωορρηξία, προκαλούν υπογονιμότητα. Εξαιτίας αυτής της ανισορροπίας στις ορμόνες οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες είναι στατιστικά πιο επιρρεπείς σε πολύποδες, ινομυώματα και ενδομητρίωση.

Είκοσι (20) στις 100 γυναίκες (20%) έχουν πολυκυστικές ωοθήκες. Στην Ελλάδα αυτό το ποσοστό είναι ίσως λίγο μεγαλύτερο. Είναι πολύ σημαντικό να τονίσουμε ότι εάν μια γυναίκα έχει πολυκυστικές ωοθήκες δε σημαίνει απαραίτητα ότι έχει και Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών. Μόνο 6-7% των γυναικών με πολυκυστικές ωοθήκες έχει και το Σύνδρομο. Όσες γυναίκες έχουν το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών έχουν πιο έντονα συμπτώματα και άλλα προβλήματα υγείας.

ΑΙΤΙΟΛΟΓΙΑ

Η αιτία του Συνδρόμου δεν είναι ξεκάθαρη. Μερικές φορές έχει σχέση με την κληρονομικότητα: αν κάποια συγγενής σας (μητέρα, θεία, αδερφή) έχει το Σύνδρομο, τότε είναι αυξημένη η πιθανότητα να εμφανίσετε και εσείς.

ΣΥΜΤΩΜΑΤΟΛΟΓΙΑ

Τα συμπτώματα διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα. Η βαρύτητα των συμπτωμάτων διαφέρει: κάποιες γυναίκες έχουν ελαφριά συμπτώματα, κάποιες άλλες πιο έντονα.Στις πιο πολλές γυναίκες που έχουν πολυκυστικές ωοθήκες παρατηρούνται ήπια ή αμελητέα συμπτώματα. Μόνο σε βαριά περιστατικά που έχουν το Σύνδρομο παρατηρούνται οι έντονες ορμονικές διαταραχές και άλλα προβλήματα υγείας.Τα κυριότερα από τα συμπτώματα είναι τα πιο κάτω:

• ακανόνιστη περίοδος ή καθόλου περίοδος
• δυσκολία για επίτευξη εγκυμοσύνης (υπογονιμότητα), γιατί η γυναίκα δεν παράγει ωάρια ή δε γνωρίζει τις γόνιμες μέρες της
• πολλαπλές αποβολές
• αυξημένη τριχοφυΐα στο πρόσωπο ή το σώμα
• αυξημένο βάρος, ταχύτατη αύξηση του βάρους, δυσκολία για απώλεια βάρους
• λιπαρό δέρμα, ακμή
• σε βαριά περιστατικά: ανδρικού τύπου κατανομή λίπους (κοιλιά, λεπτά πόδια)
• αλλαγές στη διάθεση

Οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, εκτός των συμπτωμάτων που παρουσιάζουν, εάν δεν ακολουθήσουν την κατάλληλη θεραπεία, έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν υπέρταση, καρδιοπάθειες, σακχαρώδη διαβήτη τύπου ΙΙ, καθώς επίσης και άλλες παθήσεις, που είναι άμεσα εξαρτώμενες από το ορμονικό τους σύστημα, όπως ινομυώματα, υπερπλασία του ενδομητρίου και ενδομητρίωση. Ακόμη, πολλές φορές οι πολυκυστικές ωοθήκες συνδυάζονται με υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη, υπογονιμότητα, αποβολές ή παχυσαρκία στο οικογενειακό ιστορικό.

Συμπτώματα αναλυτικά:

Προβλήματα στην ωορρηξία: ανωορρηξία (καθόλου ωορρηξία) ή ολιγο-ωορρηξία (ακατανόνιστη ή σε αραιά διαστήματα).

Ακανόνιστος κύκλος (εξαιτίας της ακανόνιστης ωορρηξίας): αμηνόρροια (καθόλου περίοδος), ολιγομηνόρροια (σε αραιά διαστήματα, κάθε 2-3 μήνες), υπερ-μηνόρροια (περίοδος που έρχεται πολύ συχνά), μηνορραγία (έντονη αιμορραγία ή αιμορραγία που διαρκεί για πολλές μέρες ή εβδομάδες) ή αιμορραγία ενδιάμεσα από τις κανονικές περιόδους.

Αντίσταση στην ινσουλίνη: το σώμα δεν αντιδρά στην ινσουλίνη φυσιολογικά. Η κύρια λειτουργία της ινσουλίνης είναι ο έλεγχος των επιπέδων του σακχάρου στο αίμα. Αυτό μπορεί να φανεί σε κάποιες εργαστηριακές εξετάσεις, π.χ. υψηλά επίπεδα ινσουλίνης νηστείας, χαμηλή αναλογία σακχάρου /ινσουλίνης, υψηλά επίπεδα τριγλυκεριδίων, χαμηλά επίπεδα SHBG (Steroid Hormone Binding Globulin).

Υπερανδρογονισμός: τα ανδρογόνα είναι οι λεγόμενες «ανδρικές» ορμόνες. Αυτό όμως είναι λάθος: όλοι, άντρες και γυναίκες, έχουμε ανδρογόνα. Απλά στους άντρες τα ανδρογόνα υπάρχουν σε πολύ υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με τις γυναίκες. Οι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών έχουν ελαφρώς αυξημένα επίπεδα ανδρογόνων, τα οποία προκαλούν τα πιο κάτω συμπτώματα:

• Υπερβολική τριχοφυΐα: συνήθως στο πρόσωπο (άνω χείλος, μάγουλα, πηγούνι, λαιμό) ή στο σώμα (στέρνο, κοιλιά, πλάτη).
• Ακμή.
• Αλωπεκία: τα μαλλιά αραιώνουν όπως συμβαίνει και στους άντρες.

Οι εργαστηριακές ορμονικές εξετάσεις που συνήθως προτείνονται για τη διάγνωση του υπερανδρογονισμού είναι οι εξής:

• Ολική και ελεύθερη τεστοστερόνη
• Δι-υδροτεστοστερόνη (DHT)
• Ανδροστενενδιόνη
• Θειϊκή δι-υδροεπιανδροστερόνη (DHEA-S)

Οι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών εμφανίζουν υψηλά επίπεδα σε κάποιες από αυτές τις εξετάσεις.

Υπερηχογράφημα: στις γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών παρατηρούνται τα εξής:

• Διογκωμένες ωοθήκες (όγκος ωοθηκών >10ml),
• Μεγάλος αριθμός (>12) μικρών ωοθυλακίων (διάμετρος 2-9mm) ακριβώς κάτω από την επιφάνεια της ωοθήκες (στην περιφέρεια),
• Στο κέντρο της ωοθήκης υπάρχουν πολύ λίγα ωοθυλάκια – παχύ ωοθηκικό στρώμα (όχι απαραίτητα).

Πολλές γυναίκες μπορεί να έχουν πολυκυστικές ωοθήκες χωρίς να έχουν Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών, δηλαδή τα ευρήματα στο υπερηχογράφημα δεν είναι αρκετά για να γίνει η διάγνωση.

Άλλα ευρήματα: σε κάποιες γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών μπορεί να συνυπάρχουν τα πιο κάτω:

• Αυξημένα επίπεδα προλακτίνης (και ένα μικρό μυστικό: ο έλεγχος προλακτίνη είναι προτιμότερο να μη γίνεται πολύ νωρίς το πρωί, δεδομένου ότι τείνει να είναι αυξημένα τα επίπεδα – καλύτερα να γίνεται στις 10- 12 το πρωί)
• Υψηλά επίπεδα LH
• Υψηλή τιμή της αναλογίας LH: FSH
• Υψηλά επίπεδα της AMH (αντι-μυλλέριος ορμόνη, anti-mullerian hormone)

Πιθανά προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών

Οι γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών εμφανίζουν κάποια προβλήματα υγείας πιο συχνά από τον υπόλοιπο πληθυσμό είτε γιατί αυτά προκαλούνται από το σύνδρομο είτε γιατί έχουν το ίδιο υποκείμενο αίτιο με το σύνδρομο:

• Υπέρταση
• Σακχαρώδης διαβήτης τύπου ΙΙ
• Προβλήματα στα στεφανιαία αγγεία
• Καρκίνος του ενδομητρίου (κάθε αίτιο που δημιουργεί προβλήματα στην ωορρηξία της γυναίκας σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για καρκίνο του ενδομητρίου).

Διαβάστε εδώ περισσότερα για τον τρόπο με τον οποίο σήμερα θεωρείται ότι το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών επηρεάζει την υγεία σύμφωνα με τη Συναινετική Δήλωση (Consensus Statement) των ESHRE (European Society of Human Reproduction and Embryology) και ASRM (American Society for Reproductive Medicine):

‘Revised 2003 consensus on diagnostic criteria and longterm health risks related to polycystic ovary syndrome (PCOS)’ – The Rotterdam ESHRE/ASRM-sponsored PCOS consensus workshop group
Human Reproduction 2004 19(1):41-47
Πιθανά προβλήματα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης στις γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών

• Διαβήτης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης
• Υπέρταση λόγω εγκυμοσύνης
• Προεκλαμψία
• Πρόωρος τοκετός
• Αυξημένος κίνδυνος για εισαγωγή του νεογνού σε μονάδα εντατικής θεραπείας.

READ

Οι πολυκυστικές ωοθήκες μπορούν να διαγνωστούν με ένα υπερηχογράφημα και με ορμονικό προσδιορισμό συγκεκριμένων ορμονών μέσω μίας εξέτασης αίματος στην αρχή του κύκλου. Το μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν μέχρι σήμερα οι γυναίκες με πολυκυστικές ωοθήκες, είναι ότι οι περισσότεροι γιατροί προσπαθούν να θεραπεύσουν ένα σύμπτωμα, π.χ. την ακμή, το λιπαρό δέρμα, την ανωορρηξία κ.λ.π., και όχι την ίδια την ασθένεια.

Το Σύνδρομο των Πολυκυστικών Ωοθηκών είναι εύκολο να διαγνωστεί σε κάποιες ασθενείς. Συνήθως στο ιστορικό αυτών των ασθενών αναφέρεται ο ακανόνιστος και απρόβλεπτος κύκλος, ο οποίος μπορεί να συνοδεύεται με έντονη αιμορραγία. Οι ασθενείς είναι συχνά υπέρβαρες με παραπάνω τριχοφυΐα (στο σώμα και στο πρόσωπο) εξαιτίας των υψηλών επιπέδων ανδρογόνων. Κάποιες ασθενείς όμως μπορεί να μην έχουν τα παραπάνω συμπτώματα.

Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με κολπικό υπερηχογράφημα, στο οποίο φαίνεται ότι και οι δύο ωοθήκες είναι διογκωμένες και ότι υπάρχουν πολλές μικρές κύστες που συνήθως εντοπίζονται στην περιφέρεια της ωοθήκες.

Όσον αφορά στο ορμονικό προφίλ αυτών των γυναικών, στα βαριά περιστατικά συνήθως ανιχνεύονται υψηλά επίπεδα ανδρογόνων (θειϊκή δε-υδρο επιανδροστερόνη, DHEA-S) και LH. Η FSH είναι σε φυσιολογικά επίπεδα. Αυτή η αναλογία των ορμονών FSH και LH είναι χαρακτηριστική για το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών. Πολλές ασθενείς με το Σύνδρομο έχουν επίσης υψηλά επίπεδα ινσουλίνης, γιατί εμφανίζουν αντίσταση στην ινσουλίνη.

Δεν είναι ξεκάθαρο τι προκαλεί το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Όμως ξέρουμε με σιγουριά ότι η χαρακτηριστική πολυκυστική ωοθήκη προκύπτει μετά από μια παρατεταμένη περίοδο ανωορρηξίας. Οι ασθενείς αυτές έχουν υψηλά επίπεδα ανδρογόνων και LH, τα οποία τροφοδοτούν περαιτέρω το πρόβλημα και έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος. Η παχυσαρκία επιδεινώνει το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών γιατί ο λιπώδης ιστός εκκρίνει οιστρογόνα, τα οποία διακόπτουν την ωορρηξία.

Διαβάστε εδώ περισσότερα για τον τρόπο με τον οποίο σήμερα γίνεται η διάγνωση του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών σύμφωνα με τη Συναινετική Δήλωση (Consensus Statement) των ESHRE (European Society of Human Reproduction and Embryology) και ASRM (American Society for Reproductive Medicine):

TREATMENT

Σήμερα, υπάρχει τρόπος θεραπείας για τις πολυκυστικές ωοθήκες, με φάρμακα ή χειρουργική επέμβαση. Η θεραπευτική προσέγγιση για το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών εξαρτάται από τα συμπτώματα κάθε γυναίκας και τον πρωτεύοντα στόχο στη δεδομένη χρονική στιγμή της ζωής της, π.χ. θεραπεία ακμής ή υπερβολικής τριχοφυΐας, θεραπεία υπογονιμότητας, αντιμετώπιση άλλων προβλημάτων υγείας λόγω του συνδρόμου.Για τις γυναίκες που προσπαθούν να επιτύχουν μία εγκυμοσύνη, η επίτευξή της, με ή χωρίς πρόκληση ωορρηξίας, είναι ό,τι χρειάζεται. Για τις γυναίκες που ταλαιπωρούνται από τα παραπάνω συμπτώματα, η ενδεδειγμένη θεραπεία θα αποφασιστεί μετά από την διεξαγωγή εργαστηριακών και αιματολογικών εξετάσεων. Η θεραπεία του συνδρόμου πολυκυστικών ωοθηκών για τη θεραπεία της υπογονιμότητας εστιάζεται στην πρόκληση ωορρηξίας προκειμένου να μπορέσει η γυναίκα να συλλάβει.

Απώλεια βάρους και άσκηση

Για πολλές ασθενείς, η απώλεια βάρους είναι από μόνη της μια αποτελεσματική θεραπεία. Η καλύτερη στρατηγική είναι η απώλεια σταδιακά, αλλά σταθερά, με σκοπό το μόνιμο αποτέλεσμα. Οι απότομες και πολύ αυστηρές δίαιτες που σοκάρουν τον οργανισμό δεν είναι αποτελεσματικές. Στην προσπάθεια για απώλεια βάρους μπορεί να χρειαστείτε τη βοήθεια ενός διαιτολόγου. Σίγουρα η άσκηση επίσης βοηθάει, γιατί γίνεται καλύτερα ο μεταβολισμός του σακχάρου. Αεροβικές δραστηριότητες όπως το περπάτημα, το τρέξιμο ή το κολύμπι είναι καλές επιλογές.

Αντίσταση στην ινσουλίνη

Σήμερα γνωρίζουμε ότι πολλές ασθενείς με Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών εμφανίζουν αντίσταση στην ινσουλίνη. Αυτό συμβαίνει και στους διαβητικούς, δηλαδή έχουν υψηλά επίπεδα ινσουλίνης στο αίμα (υπερ-ινσουλιναιμία), αλλά η απόκριση του οργανισμού στην ινσουλίνη είναι μειωμένη. Σε αυτές τις γυναίκες χορηγείται φαρμακευτική αγωγή (αντι-διαβητικά φάρμακα) και αυτό βοηθάει να αποκατασταθεί η ορμονική ισορροπία και να βελτιωθεί η ωορρηξία τους.

Χειρουργική επέμβαση

Σε κάποιες περιπτώσεις είναι απαραίτητη η λαπαροσκόπηση για τη θεραπεία του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών. Κατά τη διάρκεια της λαπαροσκόπησης γίνεται καυτηριασμός των ωοθηκών, δηλαδή αφαιρείται ο ιστός των ωοθηκών που έχει υποστεί αλλοιώσεις με στόχο να αποκατασταθεί η φυσιολογική λειτουργία των ωοθηκών και να προκληθεί ωορρηξία. Η λαπαροσκόπηση είναι απαραίτητη όταν έχουν αποτύχει άλλοι τρόποι πρόκλησης ωορρηξίας.Μετά από μια τέτοια επέμβαση, περίπου 80% των ασθενών έχουν φυσιολογικό κύκλο και το 50% από αυτές θα συλλάβουν μέσα σε διάστημα 1 έτους χωρίς επιπλέον φαρμακευτική αγωγή ή άλλη θεραπεία. Μια επιπλοκή αυτής της επέμβασης όμως είναι ο σχηματισμός συμφύσεων.

Ρώτας Μιχάλης MD, FACOG

Obstetrician - Gynaecological Surgeon

Η γνώση, η εμπειρία και η εξειδίκευση του ιατρού εγγυώνται την προσφορά ιατρικών υπηρεσιών υψηλής ποιότητας καθώς και σύγχρονων, προηγμένων θεραπειών σε κάθε γυναίκα.